İlk kez 1932’de toplanan Türk Dil Kurultayı’ndan bu yana kutlanmakta olan Dil Bayramı kutlu olsun! Adını, soyadını yazabilip; imza atabilenin okur-yazar sayıldığı dönemde Cumhuriyet’in bu kötü mirası yadsıması söz konusu olamazdı. Kadınlar arasında çok daha düşük olmak üzere okuryazarlık oranı % 10’un altındaydı. Okuyup, yazamayan insan yığınlarının birkaç yüz sözcükle anlaşmasından ibaretti dilin yaşamımızdaki anlamı.
Cumhuriyet’in öncelikli devrimci gereçlerinden birisi olacak olan dilin öncelikle ayağa kaldırılması ve toplumun ortak paydası yapılması gerekiyordu. Cumhuriyet’in ilk yıllarında kendisini göstermiş olan dil duyarlılığını biraz da bu açıdan görmek gerekir.
Dil ve doğal olarak Türkçe o yılların önde gelen birleştirici unsuru olma işlevini üstlenmişti. Bugünün Türkiyesinde ise dil ne yazık ki ayrışma gerekçesidir.
Bu kapsamdaki görüş ve saptamaların da bini bir paradır. Ülkemiz üniversitelerinde yabancı dille öğretim yapılmaya başlanalı yarım yüzyılı geçmiş durumdadır. Hatta bu hastalık tıp öğretimine bile bulaşmış durumdadır. Ülkemizin doğusunda tümüyle etnik nedenlerle eğitim-öğretim dilinin Kürtçe olması gereği tartışmaları da her geçen gün yoğunlaşmaktadır.
Hiç kuşku yoktur ki; değil ülkemizde, yeryüzünün herhangi bir yerinde konuşulan (kullanılan ya da kullanılmayan) her dil yaşatılmalıdır. İnsana ait bir değer ve kültür varlığı olan dilin ayrışma değil birleşme ve güçlenme unsuru olarak görülmesi gereğinin altı bir kez daha çizilmelidir. Bu bağlamda Türkiye’de Kürtçe üzerinden yürütülen tartışma ve istemlerin ayrışmayı hedeflediğini bilmem söylemeye gerek var mıdır?
Türkiye’de dil duyarlılığının başladığı 1932’den sonra bu kez 1936’da Atatürk’ün isteğiyle Güneş Dil Teorisi üzerine çalışmalar başlatılmış ve bir dönem yoğun olan bu çalışmalar sonraki yıllarda zayıflamış ve sonuçta unutulmuştur. Kısaca “Anadolu’nun diğer dillere beşikliği üzerine çalışmalar” olarak adlandırılabilecek Güneş Dil Teorisi süreç içinde Atatürk’e saldırı aracına da dönüştürülmüştür. Şovenizm ile özdeşleştirilen bu teori üzerine çalışmak bir yana sözünü etmek bile cesaret gerektirmiştir.
Uzaklarda bu türden çalışmaları(*) yapanlara bizdeki gibi saldırılmadığı için dilbilimciler bu konu üzerine yoğunlaşabilmişler. Yeni Zelanda Auckland Üniversitesi’nden Quentin Atkinson’un çalışması bizim buralarda tartışmaya bile cesaret edemediğimiz bir teoriyi doğrular nitelikte. “Hint-Avrupa dillerinin kökenini belirleme amacını önümüze koyduk” diyen Atkinson böylelikle “Diller aracılığıyla insanlık tarihinin zaman ve uzam içinde yeniden izinin sürülmesi yolunu açtık” saptamasını yapmaktadır.
Atkinson ve arkadaşları Darwin’in çok ünlü “İnsanın Türeyişi” kitabında altını çizdiği dil ve türlerin evrimine ilişkin kanıtların son derece önemli bir koşutluk içerdiği analojisinden Hint-Avrupa dil ailesini incelerken yararlanmaktadır.
Bu önemli çalışmanın dilbilimciler tarafından hemen kabul görmesi beklenmese de önemli bir ilk adım olduğu da kesindir. Bu önemli ilk adımın ülkemiz dilbilimcileri için de yol gösterici olmasını dileriz.
Ceyhun BALCI, 26.09.2012
(*) New Methods Puts Elusive Indo-European Homeland in Anatolia. Science 24 August, 2012, pp 902.
Hint-Avrupa Dillerinin Kökeni Anadolu, Cumhuriyet Bilim Teknoloji, 31.08.2012. (Science dergisindeki yazının çevirisidir).
https://cumhuriyetciyorum.wordpress.com/2012/09/26/hint-avrupa-dillerinin-kokeni-anadolu/
cumhuriyetciyorum 
Yorum bırakın