cumhuriyetciyorum

HAYVANLAR OLİMPİYADI (*)

Homo sapiens’in diğer türlerle yarışa tutuşacağı bir hayvanlar olimpiyadı düzenlense sonuç ne olurdu? Başka bir çok açıdan öne çıkan insan sportif yetenekler söz konusu olduğunda oldukça geri kalırdı.

Sıçrama, jimnastik ve koşuda diplerde yer alacağımız kesindi.

Dünyanın en hızlısı Usain Bolt’un saatte 45 km hızla koştuğunu biliyoruz. O bile çitalara, tazılara, atlara ve hatta şempanzelere geçilmekten kurtulamazdı. 2012 Londra’nın on bin metre şampiyonu Mo Farah bu uzaklığı 27.5 dakikada koşmuştu. Bir yarış atı bu mesafeyi 20 dakikanın altında koşabildiğine gore uzun mesafede de hiç şansımızın olmadığı ortadadır. Daha uzun mesafelerde kendimizi biraz olsun gösterme şansımız var. Yirmi kilometre koşan bir insanın başarım gücü dayanıklılık uzmanı kopek, zebra ve antiloplarla karşılaştırılabilir boyuttadır.

Uzun mesafe koşuda başarılı olabilen insanın ayak, bacak, kalça, omurga ve hatta göğüs kafesi yapısı bu amaca uygun tasarıma sahiptir denilebilir. Bu özelliğin kazanılması 2 milyon yıl önceye dayandırılmış bilimcilerce. Avın yorulması ve yakalanmasında önemli etken olan bu özellik insanı sağkalım konusunda avantajlı kılmış. Bir de aynı av için başka rakipler olduğu ve onların da geçilmesi gerekliliği unutulmamalı! Uzun mesafe koşusunda becerili olan insan bu özelliğiyle avcılıkta öne çıkmış ve böylelikle eriştiği protein sayesinde beyin gelişmini diğer türlerin çok önüne taşıyabilmiş.

Maratonun yanı sıra insanın başarılı olması kesin olan bir başka dal cirit atmadır. Diğer primatlar ciridi kuvvetle fırlatsalar da bu eylemi baş üstünden gerçekleştiremezler. Bu konudaki beceri insana özgüdür. İnsan bu yeteneğini omuz ekleminin özel yapısına borçludur. İnsan omuzu diğer türlere göre daha öne dönük bir yapıya sahiptir. El bileği de iyi bir atıcı olmak için tasarlanmış gibidir.

Evrimsel biyolog Paul Bingham’a (Stony Brook Üniversitesi, New York) göre cirit atma yeteneklisi insanın bu özelliği evriminde anahtar rol oynamıştır. Bu yetenek insanın daha fazla nicelikte proteine erişebilmesi anlamına gelmiştir. Bu evrimleşme de dil ve teknoloji geliştirme ile sonuçlanmıştır. Uzaktan öldürebilmek toplumsal bir devrime yol açmıştır. Böylelikle başka güçlü bireyler insanı yıldıramamıştır.

İşbirliği kaçınılmaz olmuş ve uygarlığı olanaklı kılan özgün toplumsal düzenlemeler söz konusu olabilmiştir.

Şaşırtıcı fiziksel yapınızdan hak ettiği saygınlığı esirgemeyin! İnsanın başarısının yalnızca beyin kaynaklı olmadığı unutulmamalı!

Ceyhun BALCI, 21.04.2013

(*) New Scientist, 16 March 2013’te yer alan The Body yazısından esinlenilmiştir.