cumhuriyetciyorum

TEKNOLOJİ-POLİTİK

Baha Kuban
baha.kuban@gmail.com

Nisan ayı yaklaşıyor olsaydı yukarıdaki başlıkla bir Nisan şakası yapılıp yapılmadığını anlamaya çalışırdık, ama aylardan Ekim! Tam da Türkiye’de Toros Elektrik’in özelleştirilmesiyle elektrik dağıtımından kamunun tamamen çekildiği bir anda.

Almanya’da Elektrik Şebekesi Kamulaştırılıyor mu? 

Bu köşede Almanya, Danimarka ve ABD’de yenilenebilir enerji ve özellikle güneş ve rüzgar yatırımlarında kooperatiflerin ve belediyelerin oynadıkları önemli role defalarca işaret etmiştik. Ama onyıllardır özel şirketlerin mülkiyetinde olan elektrik şebekesinin yeniden kamulaştırılması söz konusu olabilir mi?
ABD’nin Colorado eyaletinde, Kayalık dağlarının eteklerinde yaklaşık 100.000 kişinin yaşadığı Boulder kentiyle, 1.8 milyon nüfusu ile Almanya’nın ikinci büyük metropolü ve en önemli limanı olan Hamburg arasındaki benzerliklerin neler olduğu konusundan başlayabiliriz.
Her iki kentin hemşerileri de temiz, yerel enerji kullanmak istiyor ve daha önemlisi, ezici bir çoğunlukla, enerjinin üretimi ve dağıtımının kontrolunun kendilerinde olmasını istiyorlar. Uzaklarda yerleşik bir yatırımcının, temelde kâr amacıyla işlettiği bir enerji tedarik sistemi istemiyorlar.
Boulder kent meclisi, şu anda dağıtım şebekesini işleten Xcel Enerji firmasının yaptığı işi, yerel yönetimin yapmasına olanak verecek bir karar almaya çalışıyor. 2011’de yapılan bir halkoylamasında Boulder sakinleri, büyük bir çoğunlukla, yerel yönetime devir olarak adlandırılabilecek (municipalization) sürecin başlamasına yeşil ışık yakacak incelemenin yapılmasına karar verdiler.
Xcel ise, beklenildiği gibi, başından itibaren bütün sürece savaş açtı. Önce incelemenin yapılmasını engellemeye çalıştıktan sonra, enerji tedariği imtiyazının elinden alınmasına yol açan kararı sabote etmeye çalıştı. Büyük paralar harcayarak ‘çamur kampanyaları’ örgütledi.
İlk aşamada, yapılan bağımsız incelemenin sonuçları, Xcel’in sunduğu şartlar ve fiyatlarda hiçbir değişiklik yapılmaksızın, yerel yönetimce kamulaştırılmış elektrik hizmetiyle, yenilenebilir enerji tedariğinin toplam tüketimin %50’sini karşılayabileceğini, kentin sera gazı salımlarının yarı yarıya düşürülebileceğini gösterdi.
Xcel’i Boulder kenti enerji tedariğinden ve önemli bir gelir kaynağından edecek bu gelişmeler ABD’de birçok kentte yaşanıyor. Elektrik şirketlerinin kurdukları araştırma kuruluşu olan Edison Elektrik Enstitüsü “Yeni Kamulaştırmaya Karşı Stratejik Savunma” başlıklı bir rapor kaleme almış durumda! Arizona ve Boulder’daki kamulaştırma karşıtı kampanyalara bakınca, elektrik şirketlerinin ‘Stratejik Savunma’sının ana ekseninin, ‘çamur atma’ ya da ‘yanlış bilgilendirme’ olduğunu sanmak mümkün! Boulder’da ve ABD’nin birçok kentinde bu mücadele sürerken, benzer bir süreç Almanya’da da yaşanıyor.
Hamburg yerel yönetimi, Eylül 2013’de yapılan bir halkoylamasıyla kendisine verilen görevi yerine getirecek mi? Halkoylaması, yerel yönetimin yerel elektrik dağıtımını kontrol eder hale gelmesini, bir anlamda şebekeyi yerel olarak kamulaştırmasını gerektiriyor. Avrupa’nın en büyük iki elektrik şirketi, İsveçli Vattenfall ve Alman E.on’un sahip oldukları dağıtım şebekesinin bu şirketlerin elinden çıkması, daha önceki yazılarda belirtildiği gibi, bu şirketleri adamakıllı zora sokacak.
Ve Hamburg yalnızca bir örnek. Kasım’da Berlin’liler de, büyük olasılıkla aynı şekilde sonuçlanacak bir halkoylamasına gidiyorlar. Almanya’da 1980 ve 90’lı yıllarda, bütçe deliklerini kapamak için elden çıkarılan yerel dağıtım şebekeleri yeniden kamulaştırma yolunda. Bu kamulaştırma yerel yönetimlerce yapılıyor, dolayısıyla biraz farklı. O yıllarda dağıtım şebekelerini özelleştiren 20.000 yerel yönetimden 8.000’i bu yılın sonuna kadar yeniden dağıtımı kamulaştırma kararı verecekler büyük olasılıkla. Alman elektrik devleri RWE ve E.on’un, son yılların yenilenebilir enerji dalgasında fazlaca bir pay alamadıklarını daha önceki yazılarda belirtmiştik.
Evet, elektrik sektörü yavaş yavaş kaynama noktasına yaklaşıyor. Türkiye bu gelişmelerden çok uzak bir noktada şimdilik. Bu modelleri tartışmak ve uygulamaları başlatmak için zaman geldi geçiyor.