cumhuriyetciyorum

ÖMER HAYYAM

(1048-1131)

Rubaileri ölümünün üzerinden on asır geçse de suç unsuru olmayı sürdüren İranlı şair!  Hayyam’ı nasıl bilirsiniz dense pek çoğumuzun aklına şarap düşkünü, rubai ustası, gününü gün eden ateist gelir akla! Yaşadığı çağa göre oldukça uzun sayılabilecek yaşamında topu topu 150-200 rubai yazmış. Ona ait olmayıp yazdığı varsayılanlarla birlikte sayı bini bulmuş.

Oysa Hayyam çok daha fazlasıdır. Onu bir kaç yüz rubaiye sığdırmak, onu bilmemek ve yüce anısını incitmek anlamına da gelir!

Şair ve rubai yazarlığına filozof, astronom, matematikçi ve bilimci sıfatları da eklenmeli.

Pascal Üçgeni’ni ilk bulan kişi olduğu çok da bilinmeyen bir başka özelliğidir.

Öklid dışı geomterinin de temellerini atmış.

Selçuklu hükümdarı Melik Şah’ın çağrısıyla bir gözlemevi kurmuş.

Mutezile felsefesi akımının güçlü izleyicilerinden birisi olmuş!  Yazgı/alın yazısı inancını o çağda yadsıyacak denli yürekli ve özgüvenli olabilmiş.

“Beni özene, bezene yaratan kim? Sen!

Ne yapacağımı da yazmışsın önceden.

Demek günah işleten de sensin bana :

Öyleyse nedir o cennet cehennem?”

diyebilmek bu çağda olduğu gibi o çağda da her babayiğin harcı değildir. Çadırcı anlamına gelen Hayyam babasının mesleğinden gelme adıdır.

Miladi ve Gregoryen takvimlerden çok daha duyarlı ve hatasız Celali takvimini de bulandır!

Soran, sorgulayan doğal olarak da özgürce ve sınırsızca yazan ve yine doğallıkla softanın, yobazın ve çıkarları aşınanların korkulu düşü olmuş.

Ömer Hayyam bu dünyadan göçtükten 1000 yıl sonra bile çok güvenilir ve duyarlı bir turnusol kağıdı işlevi görebiliyor. Aydınlığın, aklın ve bilimin sesi olduğu için ona saldıranlara, onda inanca saygısızlık arayanlara yobaz etiketi yapıştırarak bugün de bizlere ışık saçmayı sürdürüyor.

Ömer Hayyam’ı bilmek, onu sevmek ve benimsemek bugün de insanın başını derde sokabiliyor. Fazıl Say en son örnek! Ona yapılan dinsiz, imansız yakıştırması da son derece yersiz ve dayanaksız! Tek kusuru farklı bakmak! Avrupa’da kendisinden 500 yıl sonra gerçekleştirilen aydınlanma devrimini, erkenden başarmış olmak gibi bir hataya düşmüş!

Kısacası Ortaçağ karanlığında devrimcinin adıdır Ömer Hayyam!

Ceyhun BALCI, 16.12.2013